नेपाली मुद्राको छपाइ अन्तराष्ट्रिय बोलपत्रका माध्यमबाट सुरक्षण मुद्रण कम्पनी (Security Printing Company) छनौट गरी सोही कम्पनीमार्फ् गरिन्छ ।

नोटको सुरक्षा गर्न नोटलाई सकभर वालेट वा पर्समा नपट्याइकन राख्ने, कुनै पनि प्रकारको रङ नलगाउने गर्नुपर्दछ । नोटमा जथाभावी लेख्नु हुँदैन । त्यस्तै, नोटमा केरमेट गर्ने, च्यात्ने, स्टिच गर्ने, टाँस गर्ने जस्ता नोटको क्षति हुने तथा आयु घट्ने कार्य गर्नुहुँदैन ।

“नोटकोष” भन्नाले नेपाल राष्ट्र बैंकले नेपालभर नेपाली रुपैयाँको सहज आपुर्तिको लागि खडा गरेको कोषलाई सम्झनु पर्छ । हाल नेपाल अधिराज्यभर नेपाल राष्ट्र बैंकको ८, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको ४५, र नेपाल बैंक लिमिटेडको २६ गरी जम्मा ७९ नोट कोषहरू रहेका छन् । यस्तो नोटकोष सामान्यतयाः जिल्ला सदरमुकाममा अवस्थित सरकारी कारोबार गर्ने बैंकमा रहेको हुन्छ ।

नोटमा मनोमानी लेखेमा वा कोरेमा वा काटकुट गरी स्वरुप बिगारेमा सो नोट जफत हुनुको साथै तीन महिना कैद र पाँच हजार रुपैयाँ जरिवाना समेत हुन सक्दछ ।

नोटमा रहेका आँखाले देख्न सकिने केही विशेषताहरूको बारेमा पहिचान गरेर नोट सक्कली हो कि नक्कली भनेर छुट्याउन सकिन्छ । जस्तैः सक्कली नोटमा पानी छाप हुने गर्दछ जसलाई उज्यालोमा राखेर हेर्दा लालिगुराँस फूलको आकृति स्पष्ट रुपमा देखिन्छ । नक्कली नोटमा यस्तो पानी छाप स्पष्ट रुपमा देखिंदैन । सक्कली नोटमा सुरक्षण धागो हुन्छ जसलाई उज्यालोमा राखेर हेर्दा अंग्रेजीमा ल्च्द्य लेखिएको हुन्छ र जसले कुनै पनि अक्षर छोपेको हुँदैन । नक्कली नोटमा भएको यस्तो धागोमा अक्षर छोपेको हुन् सक्दछ । सक्कली नोटमा प्रयोग भएको कागज केही खस्रो हुन्छ र प्रिन्टको गुणस्तर पनि राम्रो हुन्छ । नक्कली नोटको कागज चिप्लो हुन्छ र प्रिन्टको गुणस्तर राम्रो हुँदैन । सक्कली नोटको रंग पानीमा भिज्दा पनि खुइलिंदैन तथा लत्पतिंदैन भने नक्कली नोट पानीमा भिज्दा रंग खुइलिन्छ तथा लत्पतिन्छ ।

नोट जाली हो कि भनी शंका लागेमा नजिकको नेपाल राष्ट्र बैंकको कार्यालय वा प्रहरी कार्यालयमा खबर गर्नुपर्दछ ।

बैंकले तोके अनुसार मात्र नयाँ (फ्रेस) नोट साट्न सकिन्छ । बैंकले सोही दर वा अन्य दरको सुकिलो वा (फ्रेस) जुनसुकै प्रकारको नोट उपलब्ध गराएर सटही सुविधा प्रदान गर्न सक्दछ ।

आगलागी वा दैवी प्रकोपमा परेका नोटको सट्टाभर्ना लिनको लागि सम्बन्धित प्रहरी कार्यालय वा सम्बन्धित स्थानीय निकाय वा प्रचलित कानून बमोजिम अधिकारप्राप्त अधिकारीबाट प्रमाणित निस्सा र मुचुल्कासहित निवेदन पेश गर्नुपर्दछ ।

नोट सट्टाभर्ना हुन नसकेको कारण सहितको सूचना पाएको पैंतीस दिनभित्र पुनरावेदन सुन्ने अधिकारी समक्ष पुनरावेदन दिन सकिन्छ ।

पाउँदैनन् । यस्ता नोटहरू सट्टाभर्ना दिन इन्कार गरी बैंकले जफत गर्दछ र सोको कारणसहितको जानकारी सम्बन्धित व्यक्तिलाई उपलब्ध गराउँदछ ।